تبریز این شهر تاریخی، بناهای منحصربفردی را در دل خود جای داده است که از جملهی آنها، مساجد تاریخی تبریز بهویژه مساجد موجود دردل بازار تبریز است که در کنار معماریهای منحصر به فرد و زیبا، در تاریخ تبریز و ایران اهمیت بسیاری داشته و خاستگاه جریانهای بسیار مهم سیاسی و تاریخی بودهاند.
به گزارش نهال امید ، مساجد از دیرباز بهعنوان عنصری اساسی در جوامع اسلامی مطرح بوده است. در ایران نیز مسجد از دیرباز در بطن شهرها و روستاها وجود داشته و معماری مساجد نیز همواره مورد توجه بوده است. شهر تبریز با توجه به تاریخ و قدمت خود، آثار تاریخی بسیاری دارد؛ از جمله این بناهای تاریخی میتوان به مساجد اشاره کرد؛ مساجد تاریخی تبریز که در برگیرنده میراث معنوی گذشتگان هستند، نمادی از عظمت و شکوه را برای بازدیدکنندگان به نمایش میگذارند. تبریز با دهها مسجد تاریخی، زمینههای گوناگونی از زوایای تاریخ هنر و معماری این خطه از آذربایجان را به نمایش گذاشته است.مساجد قدیمی شهر تبریز در گذشته با معماری خاص خود چنان زیبا بنا شدهاند که معماران امروزی، ذوق و استعداد توانایی خلق چنین آثار بدیع را در خود نمیبینند. در این بین مساجدی که از قرنها پیش به یادگار ماندهاند، چنان زیبایی خاصی از خود نشان میدهند که شبیه به موزه هستند تا یک مکان عبادت و نیایش و این نشان از هنر گذشتگان در خلق آثاری بدیع در جهان اسلام داشته است.معماری و ساختار بینظیر مساجد تبریز یک پژوهشگر حوزه تاریخ تبریز به ایسنا میگوید: مساجد ایرانی غالبا دارای ایوان، گنبد، کاشیکاری و حیاط دارای حوض هستد، معمارانی که در فلسفه معماری پژوهش میکنند، اعلام کردهاند، مساجد محل، وصل زمین و آسمان بهم هستند چرا که وقتی تصویر ایوان، گنبد و کاشی کاری در آب حوض منعکس شده و رنگ و طرح آن دیده میشود، گفته میشود حقیقت و واقعیت معنوی عالم هستی در مساجد بازتاب میشود.کریم میمنت نژاد ادامه میدهد: در جزئیات ساخت مساجد اکثر هنرها استفاده میشود، استفاده از هنرهای تزئینی، کاشی کاری، نقش و نگار اسلیمی، پنجرههای رنگی، فرشها، مناره و نورگیرها نشانههایی است که در بناهای مذهبی به کار گرفته شده است و انسان را به آرامش معنوی دعوت میکنند و اکثرا مساجد دارای نمای بیرونی بیتکلف و ساده و درونگرا هستند. او میافزاید: شهر تبریز در گذشته به شکل محله بندی بود و در بیست محله تاریخی تبریز یک میدان وجود داشت و در هر میدان مسجدی بوده است و در کنار سایر عناصرکالبدی اجتماعی چون یخچال، کاروانسرا و حمام عمومی یکی از عناصر میدانها و محلات تبریز مسجد بوده است و مسجد هر محل نسبت به محله دیگر ویژگی خاصی داشت و حتی اگر محلات کم توان و کم برخوردار بودند، به همت خیرین و بزرگان این محلات مسجد میدان به شکل زیبا ساخته شده اند که از میدانهای باقیمانده میتوان به مسجد میدان در میدان مقصودیه و مسجد کلکته چی در میدان ورجی اشاره کرد. او خاطرنشان میکند: این عمرانی و آبادانی مساجد توسط تجار و بزرگان محلات به صورت گروهی و فردی انجام میشد و افرادی که بانی تعمیر مساجد بودند، قدمت و اصالت آن را حفظ می کردند ، اکثر مساجد تبریز به نام اشخاص است و شاید نتوان به ریشه آنها رسید چراکه بسیار قدیمی هستند؛ کالبد مساجد بازسازی میشود اما اسامی آنها حفظ شده است درحالیکه این سنت حسنه در حال از بین رفتن است.میمنت نژاد یادآور میشود: در محله قدیمی حکم آباد تبریز، مسجدی بنام حاج محمد علی وجود دارد و شاید این نام گذاری قدمتی چند صد ساله داشته باشد اما اخیرأ نام آن را به مصعب بن العمیر تغییر دادهاند درحالیکه در طول زمان و اتفاقات شهر تبریز نام آنها حفظ شده بود؛ این سنت حسنه حفظ نام بانیان مساجد مسئله مهمی است و باید فرهنگسازی شود وتغییر آن ها ناپسند است.او بیان میکند: بنابه معماری هر دوره، مساجد آن بازسازی میشد و این قاعده در وضعیت کنونی ما نیز ادامه دارد اما مساجدی که کالبد اولیه خود را حفظ کردهاند، مساجد داخل بازار تبریز است که از نظر وسعت بزرگترین بوده و اصالت معماری آنها نیز حفظ شده است؛ از جمله آنها مسجد جامع تبریز است و اکنون به نام مسجد جمعه شناخته میشود که هنگام مرمت دیوارهای جدا را حذف کرده و یکپارچه و یک مسجد شدهاند درحالیکه تاریخ ساخت آنها متفاوت است.
- منبع خبر : ایسنا