کلان شهر ۱.۸ میلیون نفری تبریز دارای ۲ هزار و ۵۰۰ هکتار بافت فرسوده است و در حدود ۲۵ درصد جمعیت این شهر در سکونتگاه های غیر رسمی و حاشیه شهر زندگی می کنند که در دولت تدبیر و امید با اجرای بازآفرینی شهری در این مناطق روزنه هایی برای ساماندهی این معضل شهری ایجاد شده است.

به گزارش نهال امید، کلان شهر تبریز از اوایل دهه ۱۳۵۰ شمسی با مشکل حاشیه نشینی مواجه بود که این روند در سال های بعد ادامه یافت و به معضلی برای مدیریت شهری، با نگاه آینده نگر و در نظر گرفتن وقوع حوادث غیرمترقبه همچون سیل و زمین لرزه، تبدیل شده است.

مناطق حاشیه نشین تبریز علاوه بر اینکه با مشکل ناشی از حوادث احتمالی غیرمترقبه مواجهند، به دلیل واقع شدن بخش عمده ای از  آن در دامنه های شیب دار ارتفاعات «عینالی»، در تامین خدمات زیربنایی همچون آب شرب، گاز و برق نیز مواجهند، ضمن اینکه دسترسی ناوگان حمل و نقل عمومی به ساختار پلکانی آنها و به تبع آن ایجاد فضاهای عمومی مانند بوستان های محلی به دلیل تراکم بالای جمعیت در این مناطق نیز دشوار و گاهی ناممکن است. 

مدیریت ارشد آذربایجان شرقی و نیز مدیریت شهری تبریز با لحاظ این مسایل، در سال های اخیر گام های خوبی برای بازآفرینی شهری در مناطق حاشیه نشین انجام داده اند که ایجاد «شهرک جوانان» با ظرفیت انتقال پنج هزار نفر از ساکنان مناطق حاشیه نشین از جمله آنهاست.

شهرک جوانان مختص حاشیه نشینان ایجاد می شود

استاندار آذربایجان شرقی در جلسه بررسی پروژه های مربوط به ستاد اجرایی فرمان حضرت امام با بیان اینکه صورت مساله مشخص است و همه به مشکلات واقف هستند، گفت: در تبریز ۲ هزار و ۵۰۰ هکتار بافت فرسوده داریم که حداقل ۲۵ درصد جمعیت این شهر در حاشیه شهر و سکونتگاه های غیر رسمی زندگی می کنند.

محمدرضا پورمحمدی خاطرنشان کرد: در یکی از جلسات شورای تامین استان تاکید کردیم اگر شورای اسلامی شهر تبریز چاره اندیشی نکند به هر صورت گرفتار خواهد شد .

وی با بیان اینکه تا سانحه و اتفاقی رخ ندهد جدیت موضوع ملموس نخواهد بود، گفت: کارهای خوبی انجام شده ولی کافی نیست.

پورمحمدی اظهار کرد: ۲ هزار و ۵۰۰ هکتار بافت فرسوده وجود دارد و مداخله ما در حد ۲۰ هکتار پروژه عتیق است.

وی با اشاره به اینکه یک شکاف عمیقی بین اقدامات و نیازها وجود دارد، گفت: اکنون در کشور تولید مسکن مازاد داریم به طوری که در شهرهای بزرگ بیش از ۲۰۰ هزار واحد مسکونی خالی وجود دارد.

استاندار آذربایجان شرقی اظهار کرد: مشکل در این است که بین عرضه و تقاضا توازن وجود ندارد و برنامه ریزی مسکن ما هدف گرا نیست و معلوم نیست برای چه کسی مسکن ساخته می شود که شاید یکی از علل افزایش قیمت مسکن هم همین باشد.

وی ادامه داد: سال ۱۳۷۰ تا ۱۳۷۶ همه تلاش می کردیم سود حاشیه بخش مسکن افزایش پیدا کند تا سرمایه گذاران در این بخش سرمایه گذاری کنند اکنون شرایط طوری شده است که سرمایه ها از بخش مسکن به بخش های غیر ضرور می رود.

پورمحمدی با اشاره به این که در جمهوری اسلامی براساس قانون تامین مسکن جزو وظایف دولت است، افزود: نظام برنامه ریزی ما مشکل داشته که نتوانسته ایم در مبدا مشکلات حاشیه نشینان را حل کنیم و آنان به ناچار در حاشیه شهرها ساکن شده اند.

استاندار آذربایجان شرقی گفت: متاسفانه سیاست های مسکن در سال های گذشته نه اینکه اثرگذار نبوده ولی در مواجه با عمق مشکل، اثر بخشی لازم را نداشته است.

وی تاکید کرد: بخش مسکن با وجود اهمیتش در اشتغال ، مسایل اجتماعی و روانی جامعه و مسایل اقتصاد کلان هنوز مغفول است و آنچنان که باید و شاید مورد توجه نیست.

پورمحمدی با بیان اینکه بعد از چهار دهه هنوز دنبال سیاست های شکست خورده هستیم، ادامه داد: من یکی از منتقدان جدی مسکن مهر بودم و هستم چون یک نوع حاشیه نشینی مدرن را ایجاد کرد و تعداد زیادی هم متقاضی ندارد و بیشتر آنها با استانداردهای پایین ساخته شده است.

استاندار آذربایجان شرقی افزود: طرح اقدام ملی فلسفه اش این است که به گونه ای مسکن ساخته شود که طرح آن ساده باشد و با همکاری سازمان ها و نهادهای انقلابی که دنبال سودآوری نیستند، عملیاتی شود.

وی ادامه داد: باید کاری کنیم که این تلاش ها دردی از جامعه گرفتار ما را حل کند و در این راستا همه دستگاه های مرتبط با طرح در استان آماده همکاری هستند.

پورمحمدی گفت: وقتی بحث شهرک جوانان برای اولین بار مطرح شد من مخالفت و به این موضوع که توسعه پیوسته ناموزون تبریز باید محدود شود، تاکید کردم.

وی اظهار کرد: در بازدید از شهرک جوانان با این دلیل و استدلال پذیرفتم که این شهرک مختص ایجاد مسکن برای حاشیه نشینان باشد.

استاندار آذربایجان شرقی با اشاره به وضعیت نامناسب سکونتگاه های غیر رسمی گفت: در بارندگی های سال ۹۷ با اینکه در تبریز سیل نیامده بود پنج خانه خراب شده بود و اگر زلزله ای در تبریز رخ دهد فاجعه خواهد شد.

وی ادامه داد: برای ساکنان سکونتگاه های غیر رسمی، بافت های فرسوده و حاشیه شهرها باید فکری شود و اهتمام دولت تدبیر و امید برای این امر بسیار است.

پورمحمدی با تشکر از اقدامات ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره) درخواست کرد: کمی جدی تر وارد میدان شوند زیرا شرایط استان ما به خصوص تبریز بسیار متفاوت است و خانه ها روی گسل ساخته شده اند که بسیار خطرناک است.

وی اعلام کرد: در طرح اقدام ملی مسکن بیش از ۴۲ هزار واحد سهم استان آذربایجان شرقی است که ۵۶ هزار متقاضی ثبت نام کرده اند و ۲۶ هزار نفر واجد شرایط شده اند.

استاندار آذربایجان شرقی ادامه داد: از این تعداد نیز ۶ هزار نفر تایید شدند و تعداد ۳ هزار و ۵۰۰ نفر مبلغ ۴۰ میلیون تومان را واریز کرده اند.

وی افزود: در بخش مسکن دو مفهوم حرف اصلی را می زند که یکی استطاعت مالی و دیگری حق تصرف و احساس مالکیت است که بسیار مهم می باشد.

پورمحمدی گفت: در طرح اقدام ملی مسکن از برنامه عقب هستیم و باید تسریع شود و فکر نمی کنم کار خداپسندیده تری از این که خانواده ای را صاحب سرپناه کنیم ، وجود داشته باشد.

رییس هیات مدیره شرکت توسعه گران عمران ستاد اجرایی فرمان حضرت امام نیز در این نشست گفت: طرح اقدام ملی برای تامین مسکن ۴۰۰ هزار واحد برای افراد فاقد مسکن و اقشار محروم جامعه در کشور است.

علی اکبر مهرابیان افزود: مسوولیت اجرایی این طرح در شهرهای زیر ۱۰۰ هزار نفر توسط بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و در شهرهای بالای ۱۰۰ هزار نفر توسط ستاد اجرایی فرمان امام واگذار شده است.

وی ادامه داد: تا کنون از ۳۱ استان کشور در ۳۰ استان پروژه های ستاد به مرحله عملیاتی رسیده و بیش از ۸۰ هزار زمین برای تولید مسکن تحویل ستاد اجرایی شده و برخی زمین ها توسط ستاد و برخی توسط خود دولت و وزارت راه و شهرسازی تامین شده است.

مهرابیان اظهار کرد: در وزارت راه و شهرسازی تامین زمین از طریق زمین های مربوط به سازمان ملی زمین و مسکن، زمین های مربوط به شهرهای جدید و همچنین زمین های مربوط به شرکت بازآفرینی شهری انجام می شود.

وی اضافه کرد: در بحث بازآفرینی شهری طی توافقی که با شرکت بازآفرینی شهری داریم ۲۱ هزار واحد مسکونی از زمین های این شرکت به طرح اقدام ملی مسکن اختصاص یافته که اغلب این زمین ها در مکانهایی است که قابل عملیاتی دارند.

رییس هیات مدیره شرکت توسعه گران عمران ستاد اجرایی فرمان حضرت امام گفت: در برخی از نقاط کشور به خصوص در تبریز این زمین ها به تامین مسکن بافتهای غیر رسمی یا بافت هایی که در معرض بلایای طبیعی هستند اختصاص یافته است .

وی ادامه داد: دولت برای این اقشار باید فکر اساسی کند و خوشبختانه در استان آذربایجان شرقی تمهیدات خوبی پیش بینی شده و زمین بسیار مناسبی در محدوده شهر به این امر تخصیص پیدا کرده است و جزو نقاط خوب تبریز بوده و تمامی ملاحظات شهرسازی و زیست محیطی، رعایت حریم گسل ها و رودخانه ها و کیفیت خاک در این زمین رعایت شده است.

مهرابیان گفت: در استان آذربایجان شرقی پروژه هایی که در قالب اقدام ملی از سوی ستاد اجرایی فرمان امام آغاز شده از تعداد سهمیه ای که وزارت راه تخصیص داده بیشتر است که این موضوع یک نکته مثبت برای این استان است .

وی ادامه داد: در آذربایجان شرقی زمین های زیادی برای این طرح اختصاص یافته و پروژهای خوبی تعریف شده که شاخصه این پروژه ها هم این است که در بهترین نقاط شهری واقع شده اند .

رییس هیات مدیره شرکت توسعه گران عمران ستاد اجرایی فرمان حضرت امام افزود: امروز عملیات اجرایی در شهر جدید سهند برای استرداد ۲ هزار واحد شروع شد که اجرای این عملیات برعهده جهاد نصر آذربایجان است و امیدواریم در حداقل زمان پروژه عملیاتی و اجرایی شود.

وی اضافه کرد: در مورد بازآفرینی، زمینی در شهرک جوانان اختصاص یافته است که اگر بخواهیم این مکان به افرادی که در سکونتگاه های غیر رسمی زندگی می کنند تخصیص یابد باید در قالب اقدام ملی انجام شود.

مهرابیان افزود: برای ساخت مسکن چند موضوع اساسی نیاز است که یکی تامین حداقل های مورد نیاز برای شروع عملیات اجرایی از جمله بحث آب، برق و انشعابات موقت برای عملیاتی کردن کارگاه ها و همچنین نیرو رسانی برای انشعابات دائمی است.

وی تاکید کرد: با رعایت آخرین استانداردها سعی کنیم هزینه ها را حداقل کنیم زیرا این اقشار از توانمندی مالی برخوردار نیستند .

رییس هیات مدیره شرکت توسعه گران عمران ستاد اجرایی فرمان امام (ره) با اشاره به وجود طرحی برای ایجاد شهرک جوانان گفت: این طرح اولیه بسیار ابتدایی است و باید از نقشه برداری تا طراحی های پیشرفته آن را انجام دهیم.

وی ادامه داد: از پیمانکارانی در این طرح استفاده می کنیم که تجربه ساخت این گونه پروژه ها را در حداقل زمان دارند که گروه های جهادی هستند و انگیزه های خدمت رسانی دارند.

مهرابیان با اشاره به اینکه در کشور ۶۹ هزار پروژه نیمه تمام وجود دارد، پیشنهاد کرد: اجرای شهرک جوانان جدا از تعهدات اقدام ملی در استان باشد زیرا پیمانکار برای تامین مالی باید پشتیبانی شود و بهتر است این شهرک در جلسه ای دیگر به طور کامل بررسی و همه الزامات فنی و مالی مشخص و بعد اقدامات لازم انجام شود.

عضو هیات مدیره شرکت بازآفرینی شهری ایران نیز در این جلسه گفت: در بحث بافت های نابسامان و سکونتگاه های غیررسمی در تبریز در سه محله ملا زینال، سیلاب، قوشخانه، خلیل آباد و احمد آباد این شهر تجربه پروژه بین المللی با بانک جهانی داشته ایم.

مجید روستا افزود: اقدامات بسیار ارزشمندی در پذیرش این مساله به عنوان بخشی از نظام اسکان شهر تبریز و بیش از ۵۰ میلیارد تومان اقدامات در حوزه های تامین خدمات روبنایی و زیر بنایی انجام و حدود سه هزار واحد مسکونی نیازمند اسکان مجدد شناسایی شد.

وی ادامه داد: پیش از این در دوره های متفاوت مصوبات بسیاری در ستاد بازآفرینی استان وجود داشت که هیچگاه عملیاتی نشد و خیلی خوشحالم که در مصوبه اخیر ستاد بازآفرینی این موضوع مورد توجه مدیریت ارشد استان قرار گرفته و برای این منظور اراضی شهرک جوانان اختصاص یافته است.

روستا گفت: محلاتی مثل گرو، چوستدوزان، آخونی و بهار سالهای سال مطالعات اجتماعی برای نوسازی و توسعه درونی شهر انجام شده تا از ظرفیت های توسعه درونی استفاده شود اما اجرا نشده است .

وی اظهار کرد: مساله نوسازی مسکن بافت های فرسوده به عنوان ظرفیت توسعه درونی با توجه به ویژگی ها و خطر زلزله خیزی تبریز باید در دستور قرار گیرد.

عضو هیات مدیره شرکت بازآفرینی شهری ایران اعلام کرد: دولت تدبیر و امید تسهیلات ۵۰ میلیون تومانی با کارمزد ۹ درصد اختصاص داده و این تسهیلات در شهر تبریز تا ۲۵۰ میلیون تومان قابل افزایش با کارمزد ۱۸ درصد است.

وی ادامه داد: شهرداری تبریز در خصوص پروانه های ساختمانی تا ۱۰۰ درصد مساعدت داشته است و ۵۰ درصد تخفیف نظام مهندسی و پایان کار و انشعابات برای حمایت و توسعه نوسازی بافت وجود دارد.

روستا گفت: در تبریز در حوزه خدمات رو بنایی و زیربنایی اقدامات ارزشمندی انجام شده و از لحاظ جذب اعتبارات ما این استان رتبه اول را در کشور به خود اختصاص داده است.

وی اضافه کرد: در حال حاضر از مجموع ۲ هزار و ۳۰۰ واحد تسهیلات نوسازی مسکن به آذربایجان شرقی اختصاص یافته حدود ۶۰۰ واحد به بانک معرفی شدند که برای ۴۰۰ واحد قرارداد منعقد شده است.

عضو هیات مدیره شرکت بازآفرینی شهری ایران افزود: اراضی متعلق به شرکت بازآفرینی در شهر تبریز حدود هشت هزار واحد مسکونی به منظور تولید مسکن برای گروه های کم درآمد و تامین مسکن ملی است که بزرگترین پروژه این شهر شهرک جوانان است.

وی ادامه داد: بحث اسکان مجدد محدوده های در معرض خطر در شهرک جوانان کار مهمی است که باید یک کمیته کاری مشترک با حضور دستگاههای مرتبط تشکیل شود و همچنین ممیزی این کار که در سال ۱۳۹۰ توسط شهرداری انجام شده است نیاز به بازنگری دارد.

روستا گفت: در خصوص مساله جابجایی و اسکان این افراد، نیاز به مدل تامین مالی است که باید یک برنامه ریزی نسبت به جابجایی این اقشار داشته باشیم.

وی خاطرنشان کرد: جابجایی در حرف یک موضوع ساده ای است ولی در عمل باید دقت کنیم این جابجایی موجب واگذاری و گسترش نشود.

روستا افزود: در سرنوشت این افراد بعد از جابجایی ممکن است دور تسلسلی رخ دهد و باید اقدامات در خصوص خانواده ها و تمایل و استطاعت مالی آنها مورد توجه قرار گیرد.

معاون عمرانی استاندار آذربایجان شرقی نیز گفت: کسانی که قرار است در شهرک جوانان مستقر شوند از حداقل توان مالی برخوردارند و از لحاظ معیشتی با مشکل مواجه هستند و نمی توانند اقساط تسهیلات را پرداخت کنند.

جواد رحمتی ادامه داد: ۴۸ هکتار از حاشیه اتوبان پاسداران در تبریز حالت زمین لغزش را دارد و بایستی جابجایی در این منطقه اتفاق بیفتد.

وی افزود: مسایل اجتماعی در حاشیه شهرها وجود دارد و جایجایی ساکنان این سکونتگاه ها بسیار ضروری است.